دانشکده جغرافیا

گروه آب و هواشناسی

 

 

پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

در رشته‌ی جغرافیای طبیعی گرایش مخاطرات آب و هوایی

 

 

عنوان فارسی

تحلیل الگوی سینوپتیکی طوفان‌های گرد و غبار در منطقه جنوبی حوضه خزری

 

عنوان انگلیسی

Analysis of Synoptic Patterns of Dust Storms in the Southern Basin of Caspian Sea

 

استاد راهنما:

دکتر علی‌محمد خورشید دوست

 

استاد مشاور:

دکتر سعید جهانبخش

 و غلام‌حسن محمدی

 

                                                                           بهار 94

 

چکیده طوفان‌های گرد و غبار از پدیده‌های مخرب آب و هوایی می‌باشند که همه ساله خسارات جبران ناپذیری به مناطق شهری، مزارع، تاسیسات، جاده‌ها و غیره وارد می‌کنند. این پدیده متاثر از شرایط جوی خاصی است که در صورت شناخت سازوکار تکوین و گسترش آن، می‌توان از آسیب‌های فراوانی که به محیط وارد می‌کنند کاسته و یا با آن مقابله کرد. به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، این کشور مکرراً در معرض سیستم‌های گرد و غبار محلی و سینوپتیکی قرار می‌گیرد. با توجه به مسیر حرکت سیستم‌ها و نحوه‌ی قرارگیری فرودها و کم فشارها، مهم‌ترین منبع گرد و غبار‌های وارد شده به ایران، شمال شبه جزیره عربستان، شمال صحرای کبیر آفریقا، نواحی شرقی سوریه و شمال غربی عراق می‌باشند که با حرکت طوفان به سمت شرق باعث حرکت و جابه جایی گرد و غبارها شده و ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهند. با توجه به قرار گرفتن منطقه جنوبی خزر، بین رشته کوه البرز و دریای خزر هر چند این دو پدیده طبیعی، از جمله عوامل بازدارنده رخداد گرد و غبار محسوب می‌شوند ولی با این وجود، هم‌چنان شاهد روزهای همراه با گرد و غبار در منطقه مذکور می‌باشیم. در این پژوهش، به بررسی عوامل همدید موثر بر رخداد این پدیده جوی در حوضه جنوبی خزر پرداخته شد. هم‌چنین، از داده‌های روزانه گرد و غبار، سرعت باد و نقشه‌های سینوپتیکی در ایستگاه‌های منطقه مذکور که توسط سازمان هواشناسی تهیه می‌شود، استفاده شده است. تحلیل شرایط همدیدی که باعث ایجاد طوفان گرد و غبار در منطقه می‌شود می‌تواند در پیش‌بینی طوفان‌های گرد و غبار در مناطق شمالی کشور نیز موثر باشد. انتظار می‌رود نتایج این پژوهش در شناسایی شرایط هواشناختی و سینوپتیکی موثر در انتشار گرد و غبار به مناطق شمالی کشور مفید بوده و در افزایش صحت پیش­بینی پدیده گرد و غبار در این مناطق مورد استفاده قرار گیرد. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد که میزان گرد و غبار هم از لحاظ زمانی و هم مکانی دارای تفاوت است و در برخی مکان‌ها به نسبت موقعیت جغرافیایی که داراست روزهای گرد و غباری بیش‌تری در آن‌ها رخ می‌دهد. هم‌چنین سامانه‌های مختلفی در وقوع پدیده گرد و غبار در منطقه نقش دارد.

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                     صفحه

فصل اول: طرح تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 12

1-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 12

2-1 بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………. 14

3-1 ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 16

4-1 سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 17

5-1 فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 17

6-1 جمع ‌بندی……………………………………………………………………………………………………………….. 17

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………… 19

1-2 مبانی نظری……………………………………………………………………………………………………………… 19

1-1-2 تعریف پدیده گرد و غبار………………………………………………………………………………………….. 19

2-1-2 انواع گرد و غبار…………………………………………………………………………………………………….. 20

3-1-2 مکانیسم تشکیل…………………………………………………………………………………………………….. 20

4-1-2 زمان‌بندی روزانه و فصلی گرد و غبار…………………………………………………………………………… 21

5-1 -2 مدت زمان پایداری طوفان………………………………………………………………………………………. 21

6-1-2 عوامل موثر در ایجاد گرد و غبار…………………………………………………………………………………. 21

7-1-2 اصلی‌ترین عوامل ایجاد پدیده گرد و غبار…………………………………………………………………….. 21

8-1-2 منشأ پدیده گرد و غبار……………………………………………………………………………………………. 22

9-1-2 عوامل تشکیل دهنده………………………………………………………………………………………………. 22

10-1-2 اثر عوامل اقلیمی در طوفان‌ گرد و غبار……………………………………………………………………… 23

11-1-2 منابع گرد و غباری ایران………………………………………………………………………………………… 23

12-1-2 عناصر اقلیمی……………………………………………………………………………………………………… 25

13-1-2 نقشه‌های سینوپتیک……………………………………………………………………………………………… 27

2-2 بررسی منابع…………………………………………………………………………………………………………….. 27

1-2-2 منابع خارجی………………………………………………………………………………………………………… 28

2-2-2 منابع داخلی…………………………………………………………………………………………………………. 30

3-2-2 جمع‌بندی…………………………………………………………………………………………………………….. 39

فصل سوم: ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی منطقه مورد مطالعه……………………………………………………. 41

1-3- موقعیت جغرافیایی استان گیلان………………………………………………………………………………….. 42

1-1-3 اقلیم و آب و هوا……………………………………………………………………………………………………. 42

2-1-3 ویژگی‌های جغرافیایی……………………………………………………………………………………………… 42

2-3 موقعیت جغرافیایی استان مازندران………………………………………………………………………………… 43

1-2-3 آب و هوا……………………………………………………………………………………………………………… 43

2-2-3 ویژگی‌های جغرافیایی……………………………………………………………………………………………… 44

3-2-3 کوه‌های استان مازندران…………………………………………………………………………………………… 44

3-3 موقعیت جغرافیایی استان گلستان………………………………………………………………………………….. 45

1-3-3 جغرافیای طبیعی استان گلستان………………………………………………………………………………… 45

4-3 سیستم‌های آب و هوایی……………………………………………………………………………………………….. 46

فصل چهارم: مواد و روش تحقیق…………………………………………………………………………………………… 49

1-4 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 49

2-4 جمع‌آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………….. 49

3-4 بررسی داده‌های جمع‌آوری شده……………………………………………………………………………………… 50

4-4 تحلیل و بررسی نتایج…………………………………………………………………………………………………. 50

5-4 تحلیل و بررسی همدیدی…………………………………………………………………………………………….. 53

6-4 ویژگی ماهواره Toms……………………………………………………………………………………………….. 54

فصل پنجم: یافته‌های تحقیق………………………………………………………………………………………………. 57

1-5 تحلیل روند آزمون من کندال……………………………………………………………………………………….. 57

2-5 بررسی روند تغییرات سالانه………………………………………………………………………………………….. 59

3-5 بررسی فصلی توزیع گرد و غبار……………………………………………………………………………………… 62

4-5 نحوه توزیع ماهانه طوفان‌های گرد و غباری سه استان جنوبی خزر………………………………………….. 63

5-5 تحلیل وضعیت باد در هنگام وقوع طوفان‌های گرد و غبار……………………………………………………… 64

6-5 پارامترهای اقلیمی……………………………………………………………………………………………………… 65

7-5 تحلیل شرایط همدیدی………………………………………………………………………………………………… 66

8-5جمع بندی………………………………………………………………………………………………………………… 79

فصل ششم: نتیجه‌گیـری……………………………………………………………………………………………………. 83

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید